Động lực đằng sau một cường
quốc kinh tế là gì? Rốt cục họ đã có một nền giáo dục như thế nào? Sau
đây là bài viết của một tác giả người Trung Quốc về nền giáo dục tiểu
học Mỹ cộng với các câu chuyện để bạn đọc tiện so sánh hai nền giáo dục
Mỹ – Trung Quốc.
Mục tiêu giáo dục tiểu học Mỹ
Cho dù
là người Hoa ở Mỹ, bạn cũng khó hiểu rõ được đâu là trình độ tri thức mà
học sinh tiểu học ở Mỹ phải đạt đến, sau đây chỉ là một tiêu chuẩn sơ
lược để tham khảo.
1. Tốt nghiệp mẫu giáo
Có thể nhận
biết và phân biệt con số, có thể biểu đạt khái niệm toán học trừu tượng
bằng những vật thể cụ thể như hòn sỏi, mẩu giấy, cái que…; nhận biết 26
chữ cái tiếng Anh, phân biệt nguyên âm và phụ âm; phân biệt được các
ngành nghề khác nhau đại ý làm những gì, ví dụ như bác sĩ, giáo viên,
người đưa thư, cảnh sát, cảnh sát phòng cháy chữa cháy… hiểu được quá
trình diễn biến của cuộc đời sinh vật, bao gồm sinh, lão, bệnh, tử của
con người, sâu biến thành bướm,…; học địa lý từ địa cầu, bản đồ; hiểu
được rằng trên trái đất có rất nhiều cư dân, rất nhiều quốc gia và những
màu da khác nhau, hiểu được rằng người cần ở trong nhà, trẻ em cần đến
trường, người trưởng thành cần đi làm…
2. Lớp 1
Có thể
đếm từ 1 đến 100, có thể đếm số có hai chữ số hoặc thế nào là bội số
của 5, biết số lẻ và số chẵn, biết phép cộng trừ đơn giản; học cách quan
sát, chia ngành phân loại đối với những sự vật và vật phẩm khác nhau;
có thể lấy dẫn chứng về quá trình diễn biến của sự sống, hiểu được quan
hệ sống tương trợ giữa động thực vật trong thiên nhiên; học sử dụng
tranh ảnh để biểu đạt ý; hiểu tính tất yếu của việc mặc, ăn, ở và mái ấm
gia đình; hiểu rõ quan hệ giữa các thành viên trong gia đình, giữa
những người làng xóm.
3. Lớp 2
Biết đọc, viết số có ba
chữ số, từ năm số tùy ý chọn, có thể đếm xuôi hoặc đếm ngược; vận dụng
thành thạo phép cộng trừ đối với số có hai chữ số, biết dùng những đơn
vị đo lường như inch (tấc Anh) hoặc centimet để đo độ dài, biết xem đồng
hồ; đọc sách, duy trì đều đặn việc viết (nhận xét, bình luận) sau khi
đọc sách, học cách viết tổng kết, hiểu và phân biệt được những hình thức
văn học khác nhau như: thơ, tản văn, tiểu thuyết, truyện ký…, biết được
sự khác nhau giữa tác phẩm hư cấu và tác phẩm phi hư cấu; bắt đầu học
nghiên cứu độc lập về động vật, ví dụ như vấn đề sinh thái của côn
trùng…
4. Lớp 3
Học được cách biến tư liệu thành biểu
đồ; biết so sánh sự lớn nhỏ và cộng trừ trong phạm vi 100.000, thành
thạo phép cộng, trừ, nhân, chia đối với số có ba chữ số; có thể lấy
những tài liệu tại chỗ trong môi trường xung quanh, sưu tập, tổ chức tài
liệu, hiểu được cách giữ gìn sức khỏe của con người, hiểu rõ quá trình
diễn biến cuộc đời của những động vật nhỏ như: ếch, bướm, gà con, chuột
bạch…; hiểu cách sử dụng tự điển; có thể hiểu tư tưởng của những tác
phẩm và các nhà văn, họa sĩ mình yêu thích biểu đạt, hiểu được các tác
phẩm văn học trong các bối cảnh văn hóa khác nhau.
5. Lớp 4
Dùng máy tính để tính toán những con số rất lớn, so sánh lớn nhỏ trong
phạm vi 1.000.000, học số thập phân và phân số, vẽ biểu đồ; có thể giải
thích sự khác nhau của khí hậu giữa các vùng đất trên thế giới nhờ bản
đồ, hình ảnh, biểu đồ; thông qua việc đọc, hiểu thêm một bước về những
thể loại văn học khác nhau, ví dụ như tác phẩm khoa học viễn tưởng,
truyện ký,…
6. Lớp 5
Biết điền, đọc các loại bảng
biểu, thành thạo các phép tính cộng, trừ, nhân, chia phân số; có thể vận
dụng hệ thống thư viện và các tư liệu để tiến hành nghiên cứu; tiến
hành so sánh và tổng hợp các loại tin tức thông qua việc viết bút ký;
bắt đầu tự viết những bài văn dạng tả thật (phi hư cấu) và những đoản
văn theo thể thức năm đoạn; học được cách viết chính thức, không chính
thức và cách viết thư cho bạn bè; hiểu việc chia ngành phân loại những
sách báo khác nhau, có thể nắm được nội dung chủ yếu của một cuốn sách,
đồng thời tiến hành bình luận về cấu tứ, bối cảnh, cách xây dựng nhân
vật, phương thức biểu đạt, nghệ thuật ngôn ngữ.
Giá trị cơ bản của văn hóa Mỹ
Có lẽ nhiều người trong chúng ta sẽ có cảm giác rằng, một học sinh học
lớp 5, chuẩn bị tốt nghiệp tiểu học mà yêu cầu về năng lực toán học chỉ
là biết cộng, trừ, nhân, chia, thì trình độ… thấp quá.
Một cô
giáo mẫu giáo về hưu thấy học sinh tiểu học Mỹ suốt ngày “chỉ biết chơi”
thì không khỏi ngạc nhiên và lo lắng cho cậu cháu Hoa kiều ở Mỹ của
mình. Bà nói với mẹ của cậu bé: Nếu là ở Trung Quốc, áp lực của học sinh
chuẩn bị tốt nghiệp tiểu học rất lớn, cả ngày phải cắm đầu vào làm bài
tập… Nhưng cháu tôi thì sao? Mỗi ngày tan học về là đi đá bóng, chơi
bóng bầu dục cùng lũ trẻ… thời gian cho việc làm bài, tập đàn ít như
thế, làm mẹ thì phải chú ý!
Người mẹ nói, thành tích của cháu ở
trường hầu như là điểm A, trừ đôi khi ngẫu nhiên sai sót, nhiều lần
cháu đem về toàn điểm 100. Đối với học sinh tiểu học ở Mỹ thì như vậy là
đủ rồi. Giáo dục tiểu học không phải là giáo dục tinh anh, cần tạo điều
kiện phát triển toàn diện cho trẻ, chú trọng việc kết bạn, vận động và
những hoạt động ngoại khóa.
Đương nhiên, người bà của cậu bé
vẫn không bằng lòng, bà nói bài giảng của Mỹ quá nhẹ nhàng, bài tập quá
đơn giản, thì chắc thi cử cũng rất dễ dàng. Bà nhấn mạnh, người Trung
Quốc chúng tôi coi trọng các nền tảng cơ sở vững chắc. Kỳ thực, người Mỹ
cũng coi trọng việc xây dựng nền tảng.
Chỉ có điều cái gọi là
“cơ sở” của người Trung Quốc và người Mỹ khác nhau. Người Mỹ coi trọng
nền tảng làm người, quan niệm này đã được bồi đắp từ nhỏ. Cơ sở mà học
sinh ở Mỹ cần tạo dựng là ý thức tự tin, thành thực, lương thiện, công
bằng, bao dung và độc lập tự chủ để làm người, cũng có nghĩa là, ngay từ
nhỏ, họ đã học được giá trị cơ bản của văn hóa Mỹ, chứ không phải là
tri thức để phục vụ giá trị cơ bản này.
Tuy nhiên, cũng phải
nói thêm là có rất nhiều người Trung Quốc suy nghĩ như người bà kể trên,
coi giáo dục trung tiểu học ở Mỹ là “hỏng bét”, mà nhiều nhất trong số
đó không ai khác chính là những giáo viên trung tiểu học ở Trung Quốc.
Cái mà họ đắc ý là những học sinh đứng đầu trong danh sách đoạt giải
thưởng toán quốc tế hàng năm luôn là những học sinh Trung Quốc, giáo dục
trung tiểu học ở Mỹ không thể so sánh được với Trung Quốc. Có lần, trên
một tờ báo Trung văn ở Mỹ còn có một bài viết mang tên: “So về toán
học, Mỹ chỉ có thể được coi là nước đang phát triển”.
Trong một
cuộc họp của người Hoa, các bậc cha mẹ nhớ lại những câu chuyện thời
trẻ của mình, một nữ sĩ đã thẳng thắn nói, tiêu chuẩn chọn chồng khi đó
dường như đều phải là “học giỏi”, cũng có nghĩa là “thành tích tốt”,
ngoại hình, tính tình, tu dưỡng đều là thứ yếu. Trong mắt của các nữ
sinh chỉ có những người đứng đầu lớp mới là tốt, người đứng đầu toàn năm
lại càng tốt.
Nhưng giờ đây, thế hệ sau của chúng ta thì sao?
Nếu như bạn hỏi ai là bạn nam có thành tích học tập tốt nhất trong lớp
thì con gái bạn ắt trở nên lúng túng, nhưng nếu hỏi, bạn nam nào giỏi
thể thao nhất trường, thì con bạn sẽ rõ như lòng bàn tay vậy. Nếu bạn
tâng bốc một cô gái xinh đẹp nào đó, bảo rằng cô sẽ lấy được một trạng
nguyên, thì cô gái sẽ cho rằng không xứng đáng, thậm chí còn cảm thấy
thua thiệt, “Cái gì, ai thèm cái đồ mọt sách đó?”
Những người
học giỏi nhất (nếu chỉ biết học tập, không có sở thích, sở trường nào
khác) thường bị bạn bè cô lập. Để tránh mất đi tình bạn, để được biết
đến nhiều hơn, được hoan nghênh nhiều hơn, không ít học sinh xuất sắc đã
từ chối học các lớp chất lượng cao (lớp vinh dự), sợ mất đi những người
bạn cũ từ lớp phổ thông, thậm chí có một số học sinh còn cố tình làm
bài sai trong kỳ thi để hòa đồng với bạn bè. Trong mắt của bọn trẻ, bạn
bè, tình bạn, niềm vui quan trọng hơn thành tích rất nhiều.
“Độ khó” trong bài tập của học sinh tiểu học Mỹ
Một người cha Trung Quốc đưa cậu con trai chín tuổi tới Mỹ, cho con vào
học một ngôi trường ở Mỹ thì trong lòng lo lắng vô cùng, không hiểu đó
là trường học kiểu gì! Trong lớp học sinh tự do tùy ý thảo luận, có thể
cười ầm ĩ; giáo viên và học sinh thường xuyên cùng ngồi bệt trên mặt đất
không phân biệt lớn bé; vào giờ học mà cứ như đang chơi trò chơi; Ba
giờ chiều đã là tan học; lại không có sách giáo khoa thống nhất.
Ông đem cho giáo viên xem bài học tiểu học lớp 4 mà con ông đã học ở
Trung Quốc, giáo viên nói với ông, cho tới lớp 6, con trai ông không
phải học thêm môn toán nữa. Lúc đó, ông bắt đầu hối hận vì đem con đến
Mỹ mà làm lỡ việc học của con. Ở Trung Quốc, cặp sách của học sinh nặng
trịch những tri thức, còn nhìn con mình bây giờ, mỗi ngày mang cái cặp
nhẹ tênh đến trường, đi học như đi chơi. Một học kỳ nháy mắt đã hết, ông
không khỏi nghĩ ngợi, hỏi con, ấn tượng sâu sắc nhất khi đến Mỹ học là
gì? Cậu bé đáp: “Tự do”.
Lại một bận, cứ tan học, đứa trẻ lại
chạy tới thư viện rồi mang một lô sách về nhà, thế mà chưa tới hai ngày
đã trả. Ông lại hỏi, mượn sách nhiều như thế để làm gì? Con trai đáp:
“Làm bài tập”. Sau đó, ông nhìn thấy tên bài tập mà cậu bé đang làm trên
máy vi tính “Hôm qua và hôm nay của Trung Quốc”, ông kinh ngạc suýt
ngã, đây là chủ đề môn học gì vậy? Thử hỏi vị nào đang làm tiến sĩ dám
“ôm” đề tài lớn như thế?
Ông chất vấn con trai, đây là chủ ý
của ai, cậu bé hồn nhiên đáp: “Thầy giáo nói, Mỹ là một nước di dân, mỗi
học sinh đều cần viết một bài về đất nước mà tổ tiên mình đã sinh sống,
còn phải phân tích sự khác biệt so với nước Mỹ dựa trên địa lý, lịch
sử, nhân văn, đồng thời phải đưa ra quan điểm và cách nhìn của mình”.
Người cha im lặng.
Mấy ngày sau, ông thấy bài tập của con trai
đã xong, một tập gồm hơn 20 trang giấy, từ Hoàng Hà chín khúc đến văn tự
tượng hình; từ con đường tơ lụa tới lá cờ ngũ tinh… Cả bài văn được
viết với một khí thế hào hùng, có lý lẽ, có căn cứ, phân chương phân
tiết, đặc biệt là một danh sách thư mục tham khảo ở phần cuối khiến
người cha không khỏi bàng hoàng, cái cách thức của một luận văn tiến sĩ
này, ngoài ba mươi tuổi ông mới học được.
Đến khi sắp kết thúc
học kỳ lớp 6 của con, ông lại được một phen cứng lưỡi, giáo viên đưa ra
một loạt câu hỏi liên quan đến “Chiến tranh thế giới thứ hai”, nghe như
một kỳ huấn luyện trước khi ứng cử của một thượng nghị sĩ tương lai:
“Bạn cho rằng ai nên chịu trách nhiệm đối với cuộc chiến tranh này?”
“Theo bạn, nguyên nhân thất bại của đảng Nazi (Đức) là gì?”
“Nếu bạn là cố vấn cao cấp của tổng thống Truman1, bạn sẽ tỏ thái độ gì đối với việc Mỹ ném bom nguyên tử?”
“Bạn có cho rằng, biện pháp tốt nhất để kết thúc chiến tranh khi đó chỉ là ném bom nguyên tử?”
“Theo bạn, cách tốt nhất đế tránh chiến tranh ngày nay là gì?”
Lịch sử nước Mỹ mới chỉ có vỏn vẹn 200 năm, nhưng đã đủ sức mở cánh cửa trí tuệ của các em học sinh.
Sự khác biệt giữa công nhân và ông chủ
Người cha này vẫn nhớ rằng khi con trai ông tốt nghiệp tiểu học, cậu bé
đã có thể sử dụng thành thạo hệ thống máy vi tính và vi phim của thư
viện để tra cứu tư liệu và hình ảnh. Có lần, hai bố con tranh luận về
tập tính săn mồi của sư tử và báo, ngày hôm sau, cậu con trai mượn từ
thư viện tập phim về động vật của Hội Địa lý quốc gia Hoa Kỳ, hai cha
con vừa xem vừa thảo luận. Học sinh tiểu học của Mỹ lúc này đã học được
phương pháp tìm đáp án ở đâu mỗi khi có nghi vấn. Ngoài thư viện, học
sinh trung tiểu học ở Mỹ cũng tìm tài liệu trên các trang web liên quan
khi làm bài tập và một số báo cáo nghiên cứu.
Lưu học sinh
Trung Quốc tới Mỹ làm tiến sĩ, từ lúc vào học tới lúc tốt nghiệp, giành
được học vị tiến sĩ cần năm năm. Trong viện nghiên cứu sinh, rất nhiều
người có cảm giác rằng người Mỹ thường không phải là đối thủ của lưu học
sinh Trung Quốc trong chuyện thi lấy học bổng, nhưng cứ đụng tới lĩnh
vực thực tiễn, làm một vài vấn đề có tính nghiên cứu, thì người Trung
Quốc không thể linh hoạt được bằng người Mỹ, không có tính sáng tạo dồi
dào như họ.
Tới khi cầm được bằng tiến sĩ để đi tìm việc, viết
sơ yếu lý lịch, họ lại lạc hậu một bước lớn, không biết tự quảng bá cho
bản thân mình. Không thể “viết về bản thân mình” không phải vì họ không
biết, mà là vì không có đủ bản lĩnh để thể hiện cái “tôi” của mình.
Đương nhiên, điều này có liên quan tới sự bất đồng giữa giáo dục và
toàn bộ hệ thống giáo dục cơ sở. Người Trung Quốc chỉ quen phát huy bản
lĩnh trong một khung quy định nào đó, một khi không còn quy định, mất đi
sự chỉ đạo, không nhìn thấy hệ thống quy chiếu vốn có nữa, thì với
người Mỹ là giành được tự do, còn với người Trung Quốc, có lẽ chỉ còn
lại cảm giác mất phương hướng, khủng hoảng, trống rỗng, không biết dựa
vào đâu.
Khi đã công tác được năm năm, mười năm, thực tế ấy lại
càng rõ ràng hơn. Người Trung Quốc thường chỉ có thể làm kỹ thuật, cùng
lắm là lên quản lý một bộ phận kỹ thuật nào đó, dường như không mấy ai
làm được giám đốc công ty lớn. Người Trung Quốc không phục những ông chủ
không giỏi về kỹ thuật và thường băn khoăn: bản lĩnh của họ rốt cục nằm
ở đâu?
Bản lĩnh đó là: hiểu được sở trường của từng thành viên
trong công ty, giúp họ phát huy tận lực sở trường của mình, nhân viên
và công ty cùng hợp tác, nâng cao giá trị của công ty mình trong mắt nhà
đầu tư và khách hàng, không ngừng thu hút thêm vốn đầu tư và tăng thêm
đầu ra cho sản phẩm… Hiển nhiên, đây là tác phẩm của một ông chủ, chứ
không phải của một công nhân.
Sưu tầm.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét