Tri thức Việt

(Trích một số đoạn trong luận văn “Tríthức Viết” của FB Krisna Quỳnh Sất, 11-2007)

“Dự án tủ sách tinh hoa được coi là một động thái tích cựcvà đáng kỳ vọng cho nhóm người gọi là Tri thức trong nước. Từ khi dự án đượckhởi xướng bằng ý tưởng của ông Ngô Tự Lập trên báo Lao Động tới nay đã được 2,3 năm và đã có những bước tiến triển rất tốt. Đó là việc thành lập riêng mộtnhà xuất bản cho tủ sách là nxb Tri Thức (cuối năm 2005), một quĩ dịch thuật và… một dự án dịch sách.“Ý tưởng của dự án là lập ra một 'bản đồ'chừng 500 tác phẩm và tác giả của thế giới mà trí thức Việt Namcần biết và cần đọc. Việt-hóa lượng kiến thức này của nhânloại một cách có hệ thống là điều không thể thiếu cho Việt Nam nếumuốn phát triển một nền học thuật và có nền kinh tế dựa trên khoahọc.”

”Hiện tượng tủ sách nghiên cứu giảng dạy của các cơquan vận hành trong hệ thống chính thống cộc lệch, số lượng ít ỏi, cho tới nàynó đã trở nên hiển nhiên kém xa lượng tri thức cùng môn ngành này hiện diệntrong xã hội bằng hệ thống xuất bản. Nếu không nói là, hệ thống tri thức lưuhành trong các viện nghiên cứu và giảng dạy tại các trường đại học vẫn còn vậnhành theo lối cách của nền khoa học Liên xôvốn đã phá sản trong chính đất nước đó cách đây 20 năm. Mặc dù “không còn hiệntượng tảy chay” nhưng những tri thức ngoài hệ thống xã hội chủ nghĩa như phântâm học, hiện tượng luận, .. không được xuất hiện đường hoàng trong cách diễnđàn học thuật chính thống mà xuất hiện lén lút, mập mờ. Bên canh đó, những kiếnthức ấu trĩ lỗi thời của học thuật học thuật Liên Xô vẫn được dùng làm tài liệugiảng dạy lẫn nghiên cứu trong hệ thống mà sự cập nhật tư tưởng mới chỉ mangtính chất giới thiệu qua. Điều này dẫn tới tình trạng song song hiện tồn tưtưởng cũ với tư tưởng mới một cách mâu thuẫn, phi lý, hỗn độn và phân liệt màkhông có điểm dẫn lối dung hoà. Việc không nhất quán trong học thuật dẫn ranhững rẽ nhánh chồng chéo, chỉ dẫn hỗn độn về tiêu chí học thuật đã đưa tới nhữnghậu quả xã hội hết sức đáng tiếc. Giáo dục ở trong nước cho thấy rõ điều đó,khi mà lý thuyết tâm lý học Mác xít còn ngự trị trong lối tư duy giáo dục vớicái nhìn một chiều cứng nhắc. Như vậy việc xuất hiện thêm vào của dự án tủ sáchtinh hoa nhân loại này, số sách chất lượng này in ra tiếp theo vô hình chungđẩy thêm ranh giới đã vốn cách biệt giữa luồng tri thức vận hành trong nguồngmáy nhà nước và luồng tri thức trôi nổi ngoài thị trường bằng hệ thống xuấtbản. .."

“Như vậy, dự án dịch thuật chuẩn bịmột tủ sách tinh hoa nhân loại dành cho trí thức Việt nam chỉ có thể thành côngkhi mà nó tìm được điểm dẫn lối cộc lệch, mất phương hướng đang hiện diện trongcác viện nghiên cứu, trường đại học nước nhà trước tư duy tri thức đương đạithế giới. Tư duy này là tri thức của hệ thống học thuật Liên xô chúng ta hấpthụ được, tương ứng với tình trạng thế kỷ 18 của tư duy đương đại thế giới(10).Trước và sau đó là một lịch sử của tiến trình tư duy tri thức Phương Tây thế giới ngoài XHCN mà trước đây vì lý do chính trị xã hội hoàn toànkhách quan chung cho cả hệ thống chúng ta chưa tiếp cận được”
…….

“Như vậy, câu trả lời dành cho dựán tủ sách tinh hoa nhân loại cho tới thời điểm này, đó là sự tự vận động hoàntoàn về nguồn vốn (nhà nước không tài trợ), chọn đầu sách, tổ chức dịch thuậtvà phát hành đại trà mà nhà nước chỉ liên quan duy nhất ở khâu duyệt bản thảocho giấy phép tại cục xuất bản. Vì nhà xuất bản Tri Thức ra đời vào cuối năm2005 có chức năng gắn với việc cho ra đời số sách có trong dự án tủ sách tinhhoa này. Tuy nhiên, có vẻ như bộ lọc là hội đồng thẩm định cho phép việc lựachọn đầu sách dịch thuật có lý do xác đáng cũng có những trục trặc khiến cho nókhông thực hiện được chức năng lá chắn, dẫn tới việc xin giấy phép cũng trở nênhết sức khó khăn.

“Nếu vậy giải pháp buộc phải lựachọn này, khi dự án “ tủ sách tinh hoa” và quĩ dịch thuật Phan Chu Trinh triểnkhai trở nên phân lập và không nhận được tài trợ cũng như ủng hộ của nhà nước.Họ buộc phải đủ nội lực cho phép xây dựng một đội ngũ trí thức trẻ ngoài nhànước tập hợp xung quanh dự án làm đối trọng khiêu khích cạnh tranh với nhóm trithức/công chức làm việc trong nhà nước xung quanh các viện thuộc Khoa học xãhội, các trường Đại học khối xã hội. Và cả 2 nhóm này cùng thiết lập một khônggian tri thức học thuật trong nước khớp nối những điểm gãy khúc trong tiếp nhậntri thức Phương Tây thời kỳ chiến tranh, bao cấp sau thời điểm mở cửa có thểtiếp tục bổ xung, và đón nhận luồng tư duy đương đại trên thế giới một cách xâydựng. Cùng song song với điều này, đội ngũ này có thể tổ chức dịch thuật nhữngtác phẩm triết học Châu Âu kinh điển trước thế kỷ 15, 16 của Châu âu mà nhóm ýtưởng tủ sách tinh hoa đề xướng như Platon, Arittot, vvv . Việc dịch thuật nàycó tính chất nghiên cứu sâu, mang tính cơ bản khi mà đội ngũ tri thức đã pháttriển đi đến tư duy những vấn đề gốc, thâm sâu lịch sử tư duy đồng đại, lịchđại của vấn đề”

*****************

”Diễn tiến của quá trình thu nhận tri thức vào mộtngười là một quá trình của sự chấp nhận/hiểu/nội nhập hoá/diễn đạt sự hiểu rabên ngoài bằng hành động, lời nói, tình tiếp xuyên thế hệ. Nhóm những ngườitham gia vào công việc này tạo không gian nghiên cứu chung. Không gian nghiêncứu chung này tạo một sự nội nhập hoá huống giaotiếp,văn bản... Lưu gĩư tri thức mang tính chất tiến triển của một nhóm ngườicũng tương tự vậy. Trong đó, tập hợp văn bản, thư viện là cơ sở vật chất cho sựchuyển trong lòng nó bởi nhóm những nhà nghiên cứu. Thành quả của họ là sảnphẩm sách, tri thức tích luỹ cô đọng và tinh hoa nhất ở dạng văn bản. Thư viện,nơi tập hợp những văn bản tri thức bằng sách, là nơi làm phát triển, vận hànhsự chuyển tiếp xuyên thế hệ này được xảy ra.
Quy tắc vận hành, tạo dựng nên nhóm nhà nghiên cứucho phép những tài liệu tri thức trung chuyển giữa các thế hệ, hoặc những trithức vận hành trong xã hội cần phải có điều kiện, nguyên tắc gì mới được phépcó mặt trong kho trung chuyển đó. Điều kiện quy tắc này cho phép bản thân hệthống có khả năng làm chủ, ý thức tòan bộ ý tưởng được diễn đạt. Toàn bộ ýtưởng được diễn đạt này, được quản lý nghiêm ngặt một cách khoa học, tính đếnnhư là tư duy của toàn bộ nhóm tri thức đó theo chiều dọc lịch sử, với nhữngđiểm mốc lý tính của tiến triển đã xác định và chiều ngang cảm tính chưa phânđịnh. Điều này cho phép những ý tưởng tư duy mới nhất, đang ở dạng cảm tính nhưbài báo, tiểu luận, luận văn.. khi được trình bày thì sau đó được xếp loại đểcó thể tìm thấy đâu là phát hiện mới. Chi tiết này cho phép họ phân loại đểphát hiện tri thức giá trị, lưu giữ tìm ra tư duy mới cho phép sự phát triểnmang tính tiến hóa. Những nguyên tắc gắt gao chuẩn xác này được thực hiện mộtcách nghiêm túc, máu thịt, tự thân bởi những con người cụ thể gọi là trí thứctinh hoa. Cụ thể hơn, những trí thức tinh hoa này giữ vị trí thiết yếu trong hệthống viện nghiên cứu, xuất bản, trường đại học. Những kết quả có được từ nhữngnguyên tắc chuẩn xác này được thừa nhận tạo thành cái gọi là khoa học xã hội”

“Để có thể kết luận cho bài viếtnày, tôi kỳ vọng cho khả năng bao chứa những sáng tác văn chương của riêng nhómtrí thức trong nước. Có thể đó là một trang báo giấy hoặc báo mạng. Từ điềunày, sẽ có được sức mạnh nội tâm và cố kết nhóm cho một niềm tin về tri thức.Cố kết nhóm này, theo tôi nằm cho câu hỏi của một tình huống xã hội mới, mà,giao tiếp của một cá ra liên kết xã hội mới. Khi liên kết này được tin cậy,điều này quyết định một cá nhân bình thường trở nên một nhà trí thức. Giao tiếpnày phải được tạo dựng bên ngoài vị trí xã hội, công việc là những trao đổi cánhân tiệm tiến với tình huống được tin cậy và phân định bởi email, điện thoại,gặp ngỡ tình cờ, một cuộc hẹn trước tại công ty/cơ quan, một cuộc hẹn café, tớinhà riêng ….tạo thành một mối quan hệ bạn bè. Có được bản lĩnh kiến thức, trithức cho niềm tin vào nó như một nhà trí thức với chính mình và với nhiều ngườikhác, trong một xã hội thực thì những điều tốt đẹp hơn về một xã hội dân chủnhư ông Bùi Tín kỳ nhân bất kỳ tới một cá nhân bất kỳ dựa trên trình bày kiếnthức của họ trên nhóm xã hội nào đó (bài báo, bài viết chẳng hạn..). Tôi thiếtnghĩ một cá nhân nào đó bất kỳ suy nghĩ, viết và trình bày ra ngoài xã hội bằngbài báo, tác phẩm thì đó đã là một chia sẻ mang tính chất nhóm. Chính sự chiasẻ xuất phát từ tính chất đại diện cho nhóm xã hội này được tạo dựng và từ đótạo vọng mới có thể thực hiện được một cách tốt đẹp trong một thời gian có thểxác định”
11.2007